انجمن متخصصان فضای سبز و منظر ایران
چارچوب پیشنهادی برای کارگروه معماران منظر بدون مرز (ISLAP LAWB)
◄ مقدمه
در برنامه ریزی و طراحی منظر، ایجاد فضاهای بازِ زیبا، سالم، لذت‌بخش و واجد معنا و هم‌چنین مدیریت پایدار محیط جزو اهداف اصلی است. در سال‌های اخیر ویژگیِ فراگیربودن نیز به عنوان یکی از مشخصه‌های ضروری مناظر و سکونت گاه‌های بشری مورد توجه قرار گرفته است. این کیفیت به عدالت در برخورداری از خدماتِ سکونت‌گاه‌های سالم، زیبا و سودمند اشاره دارد. یعنی تمام گروههای انسانی از موهبت چنین محیط‌هایی برای زندگی بهره‌مند باشند.
شهرنشینی در ایران رو به گسترش است و معضلات اجتماعی به بخشی جدانشدنی از این تحول تبدیل شده‌اند. سکونت‌گاه‌های حاشیه‌ی شهرها و محله‌های فقیرنشین کانون ناهنجاری‌های اجتماعی و آلودگی‌های محیطی هستند و ساکنان این نواحی به سرپناه مناسب، امکانات آموزشی و رفاهی و محیطی واجد حداقل ارزش‌های زیست‌گاهی دسترسی ندارند. از طرفی وقتی سوانح طبیعی مانند سیل و زلزله رخ می‌دهد یا فجایع انسانی ناشی از نزاع‌های سیاسی و اجتماعی، هم‌چون جنگ، پیش می‌آید، گروههای کثیری از مردم شهرها و روستاهای خود را ترک می‌کنند و برای دوره‌های زمانی که گاه سال‌ها به طول می انجامد، در سکونت‌گاه‌هایی موقت اقامت می‌کنند که گاهی فاقد امکانات اولیه‌ی زندگی است. در مواجهه با چنین شرایطی، با کمک گرفتن از ظرفیت‌‌ها و امکانات حرفه‌ی معماری منظر می‌توان به راه‌کارهایی برای بهبود شرایط زیستیِ انسان‌های گرفتار در چنبر مشکلات دست یافت تا همگان از بستری مناسب برای ادامه‌ی حیات برخوردار شوند که از لحاظ رفاه، آسایش، امنیت و ایمنی حداقل استانداردها را دارا باشد.
◄ واژه‌نامه
منابع مالی: کمک‌های مردمی (خیریه)، کمک‌های مالی شرکت‌ها و موسسه‌ها و کمک‌های مالی سازمان‌های بینالمللی.
منابع اجرایی: نیروی فنی و حرفهای برای انجام طرح‌ها.
فضاهای زندگی: هر نوع فضایی که مستقیم یا غیرمستقیم با زندگی شهروندان مرتبط است، از جمله فضاهای عمومی مانند پارک‌ها و پیاده‌روها، فضاهای نیمه‌عمومی مانند بیمارستان‌ها، مدارس و مراکز ادارای، آموزشی و درمانی و فضاهای نیمه خصوصی مانند محل اقامت و نگهداری اقشار آسیب‌پذیر (خانه‌های سالمندان و پرورش‌گاه‌ها) و فضاهای مسکونی.
◄ تاریخچه ی کارگروه
کارگروه معماران منظر بدون مرز ایسلپ از سال 1396 فعالیت خود را آغاز کرده است.
◄ هدف
هدف از تشکیل کارگروه معماران منظر بدون مرز این است که به کمک مهارت‌های برنامه‌ریزی و طراحی منظر، فضاهای زندگی با کیفیت برای جوامع آسیب‌پذیر، که به‌دلیل موقعیت اجتماعی نامناسب و فقدان موانع مالی به خدمات حرفهای مهندسی دسترسی ندارند، طراحی و ساخته شود. این کارگروه به مثابه‌ی حلقه‌‌ای‌ست که جوامع هدف را با منابع مالی و اجرایی پیوند می‌دهد تا با تأمین هزینههای طراحی و اجرا، ارزش‌های مورد نظر تحقق یابد.
◄ ماموریت
ماموریت کارگروه معماران منظر بدون مرز تسهیل ارائه‌ی خدماتی‌ست که معماران منظر میتوانند به مردم نیازمند جهت ارتقاء کیفیت سکونت گاه های آنان ارایه دهند . سرفصل‌های کاری عمده‌ی این کارگروه از این قرار است:
- طراحی مناسب و اثرگذار در جهت بهبود شرایط زیستی جوامع هدف. (افزایش سلامت عمومی)
- تبادل اطلاعات و مهارت‌ها با گروههای مشابه بین المللی.
- ارائه‌ی راه‌حل‌‌های یکپارچه‌‌ی میان‌رشته‌ای در جهت افزایش تأثیرگذاری پروژهها ( برای مثال بهره‌مندی از انرژی‌‌های نو، مصالح متناسب با اقلیمِ منطقه)
- فراهم نمودن موقعیت‌های آموزشی برای دانشجویان و فارغ‌التحصیلان به منظور ارتقای دانش فنی.
- به‌کارگیری نیروهای داوطلب. (ایجاد درآمد برای جوامع محلی)
- برنامه‌ریزی و طراحی پروژه‌‌هایی مانند زمین‌‌های بازی کودکان در مناطق شهری به‌ویژه در مناطق حاشیه‌ای، طراحی و ساخت پارک‌‌های محله در روستا‌ها، برنامه‌ریزی اکوتوریسم و برنامه‌ریزی طرحهای اجتماعی-زیست‌محیطی که به کاهش فقر کمک می‌کند.
- تدوین روش‌هایی برای کاهش هزینههای طراحی و ساخت، با هدف تسهیلِ تحققِ اهداف پیش‌بینی شده.
◄ چشم انداز
دسترسی به بستری مناسب برای زندگی سالم، امن و ایمن برای همه‌‌ی شهروندان و شکل‌دهی به جامعه‌ای عادلانه‌تر و محیطی باثبات‌تر برای نسل فعلی و نسل‌های آتی.
◄ فعالیت‌ها
موارد اصلی فعالیت کارگروه عبارتند از:
- آموزش
- فراهم نمودن موقعیت‌های آموزشی و عملی برای دانشجویان و فارغ التحصیلان به منظور ارتقاء دانش فنی.
- افزایش آگاهی‌های عمومی در سطح جامعه و در میان متخصصان، دولت‌مردان و بالاخره متولیان امور خیریه و فعالان اجتماعی.
- پژوهش و انتشارات:
- انتشار و توزیع اطلاعات مربوط به پژوهش‌ها و تجارب موفق در سطح داخلی و بینالمللی.
- تحقیق در جهت ارائه‌ی راه‌حل‌‌های میان‌رشته‌ای برای افزایش تأثیرگذاری پروژهها. ( بطور مثال
بهره مندی از انرژی‌‌های نو، مصالح متناسب با اقلیم و محیط‌زیست منطقه)
- به روزرسانی و همگام شدن با دانش و نوآوری‌‌ها در زمینه‌ی برنامه‌ریزی و طراحی منظر (از طریق شرکت در کارگاه‌‌ها و تبادل اطلاعات، ترجمه‌ی متون تخصصی)
- تهیهی گزارش‌‌های دور‌ه‌ای برای ارائه به اعضای انجمن.
- تهیهی خبرنامه‌ی تخصصی.
- شناسایی گروههای هدف و نیازهای آنان در سراسر کشور.
- امکان‌سنجی پروژه‌‌های پیشنهادی با در نظر گرفتن توان مالی و اجرایی موجود.
- مطالعه‌ی فاز صفر پروژهها شامل بررسی شرایط محیطی، بوم‌شناختی، تجربیات جهانی و داخلی برای تدوین استراتژی‌های طراحی.
- شناسایی اسپانسرها و تأمین‌کنندگان مالی و معنوی.
- همکاری با نهادها، سازمانها و موسسات داخلی و خارجی:
- شناسایی نهادهای همکار و گفتگو و هماندیشی با دیگر کارگروههای انجمن، و نیز با سازمانها و موسسه‌های مرتبط داخلی و خارجی.
- همکاری با کارگروه ایفلا، ارائه‌ی پیشنهاد اجرای طرحهای پژوهشی، دانشگاهی و حرفهای مشترک.
- تهیهی منابع مالی برای انجام پروژهها.
- جذب و سازمان‌دهی نیروهای داوطلب.
- تهیهی طرح پیشنهادی برای همکاری با بخش خصوصی و دولتی.
- برگزاری رویدادها
- برگزاری نشست، کارگاه تخصصی و سمینارهای آموزشی در راستای اهداف کارگروه.
- برگزاری مرتبط جلسات کارگروه.
- تنظیم فراخوان‌ها، اطلاع‌رسانی، تهیهی متن‌های تبلیغاتی و صورت‌جلسه‌ها.
◄ اسناد و منابع بالادست
متون مرتبط با آرمان‌های توسعه‌ی پایدار سازمان ملل متحد.
◄ تدوین ساختار داخلی کارگروه
- شرح وظایف اعضا
اعضای کارگروه معماران منظر بدون مرز شامل هدایت‌کنندگان پروژه (مدیران پروژه)، تیم طراحی و اجرا و افراد علاقه‌مند است.
- مسوولیت کارگروه معماران منظر بر عهده‌ی دبیر کارگروه قرار دارد که از طرف هیات مدیره‌ی انجمن انتخاب می‌شوند. دبیر کارگروه وظیفه‌ی سازمان‌دهی کارگروه را بر عهده دارد و بر اساس نیاز مسوولیت‌هایی را به اعضای گروه محول خواهد کرد.
- مدیر پروژه فردی‌ست که در کارنامه‌ی حرفهای خود دارای تخصص و تجربه‌‌‌ی مدیریت پروژه باشد. مسوولیت برنامه‌ریزی و مدیریت تیم طراحی، اجرا و نظارت در تمام مراحل کار بر عهده‌ی مدیر پروژه خواهد بود. مدیر پروژه به پیشنهاد دبیر کارگروه و با تایید هیات‌مدیره‌ی انجمن انتخاب می‌شود. تهیهی شرح وظایف اعضا نیز بر عهده‌ی مدیر پروژه است.
- تیم طراحی و اجرا پس از فراخوان عمومی و با توجه به تخصص، علاقه‌مندی، تعهد و بر اساس سابقه‌ی اجرایی از میان داوطلبان انتخاب می‌شوند.
- افراد علاقه‌مند کسانی هستند که در زمینه‌های مختلف دارای تخصص‌اند و میتوانند به‌طور موردی در بخش‌های مورد نیاز، کارگروه را حمایت نمایند. خدماتی مثل آی‌تی، گرافیک، ترجمه و تالیف متون، مدیریت تبلیغات و معرفی و عقد قرارداد با اسپانسر مالی جزو نیازمندی‌های پروژهها خواهد بود.
- شرایط عضویت
اعضای کارگروه، اعم از دانشجویان، دانشآموختگان و متخصصان رشتههای مرتبط با حرفه‌ی معماری منظر، طراحی محیط‌زیست و مهندسی فضای‌سبز هستند، که به همکاری فعال با کارگروه در سطح ملی و بینالمللی علاقهمندند.
علاقه‌مندان به عضویت در کارگروه میتوانند درخواست عضویت خود را همراه با پیشینه‌ی تحصیلی و حرفه ای به مسوول کارگروه، ارسال نمایند. پس از بررسی مدارک، و پذیرش عضویت، اعضا امکان حضور در جلسات و مشارکت به عنوان عضو فعال در فعالیتهای کارگروه را خواهند داشت.
◄ مسئول کارگروه
سرکار خانم نسترن ناصریان مسوولیت کارگروه معماران منظر بدون مرز انجمن ایسلپ را بر عهده دارند.
وی دانش آموخته‌ی کارشناسی ارشد طراحی محیط از دانشگاه تهران است و در فعالیتهای اخیر خود بر طراحی منظرِ درمانی تمرکز کرده است. او هم‌چنین بخش بزرگی از فعالیتهای حرفهای خود را به شناسایی فضاهایِ نیازمندِ مرمت اختصاص داده، فضاهایی که گروههای اجتماعی آسیب‌پذیر از آن استفاده می‌کنند. از جمله فعالیتهای او، که با ماموریت کارگروه معماران منظر مرتبط است، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- تأمین مالی و اجرای پروژه‌ی محوطه‌سازی خانه‌ی سالمندان در تهران، سال94-95
خانه‌های سالمندان با هزینههای زیادی روبرو هستند و زیباسازی فضا، به‌ویژه فضاهای بیرونی، یکی از آخرین اولویت‌های آن‌هاست. آگاهی از تأثیر کیفیت محیط بر سلامت جسمی و روانی انسان سال‌مند در حوزه‌ی روان‌شناسی محیط اثبات شده است. تأمین مالی این پروژه از طریق کمک‌های مردمی راه‌حل مناسبی برای انجام این کار، بدون تحمیل هزینه‌ی اضافی، بود و سرانجام اجرای طرح با موفقیت میسر شد.
- مشاوره در طراحی محوطه‌ی محل زندگی کودکان کار در نازی‌آباد سال 95
- تأمین مالی و اجرای پروژه‌ی بازسازی زمین بازی بیمارستان کودکان در تهران سال95-96
پروژه‌ای برای کودکان با هدف بالا بردن کیفیت فضای بازی در محیطی درمانی. هدف از این پروژه، طراحی فضا و وسایل بازی جدید به منظور ایجاد سرزندگی و شادی بود. طراحی وسایل بازی با این هدف انجام شد که خلاقیت و جنب و جوش در کودکان افزایش یابد و کودکان دارای محدودیت حرکتی نیز از حضور در فضا لذت ببرند.